بعد از چند ماه سکوت و بی خبری مجدداً در یکی از رسانه های محلی با تیتر (سایه آسمان روی سر ارگ کریمخانی) زخم فرهنگی شهر را نیشتر زد .

علاقه مندان به این قبیل امور به یادشان هست که موضوع ساخت یک هتل در خیابان رودکی و ارتفاعی که به خود گرفت ، چالش هایی جهانی در پی داشت و دارد . این مسئله که به موضوع مقالات ما نیز ارتباط مستقیمی دارد ، بازخوانی پرونده را توجیه پذیر می کند . زیرا قرار دارم در ادامه مباحث مجموعه مقالات به موضوع ثبت جهانی آثار و نقش سازمان یونسکو بپردازم.

موضوع از این قرار است که وجود هتلی هجده طبقه در حوالی ارگ کریمخان از مواردی است که کارشناسان و برخی نهادهای مردمی معتقدند که سایه آن هتل بر سر مجموعه زندیه سنگینی می کند و دید بصری این مجموعه جهانی را مخدوش کرده و عملاً این هتل به سد راه ثبت جهانی شدن ارگ کریمخان تبدیل شده است . مسئولان می گویند مجوز ساخت این هتل در چهارده طبقه صادر شده ، ولی مالک هنگام ساخت و ساز مرتکب تخلف شده و اقدام به ساخت این هتل در هجده طبقه کرده است . در مجموع استقرار این هتل با ضابطه های میراثِ فرهنگیِ در حریم درجه یک آثار تاریخی مطابقت ندارد و به همین دلیل مجموعه زندیه نمی تواند ثبت جهانی شود و چند سال است که این موضوع حل نشده باقی مانده است . اینکه بنا باشد مالک این هتل با تخلف خود مانع ثبت جهانی این مجموعه شود و صنعت گردشگری فارس را تحت الشعاع خود قرار دهد قابل درک نیست و مهمتر اینکه این مسئله چندین سال است که معطل و لاینحل مانده و تاکنون چاره ای برای آن اندیشیده نشده است . مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس تاکید دارد ، وجود هتل آسمان تاثیر مستقیمی بر موضوع ثبت نشدن جهانی مجموعه زندیه دارد و در این مورد از قول رییس سازمان یونسکو در در سفر اخیرش به شهر شیراز گفت : تا زمانی که این هتل وجود دارد مجموعه زندیه به ثبت جهانی نخواهد رسید . نویسنده مقاله آنگاه ابعاد مختلف این ساخت و ساز و نقش شهرداری ، شورای عالی معماری و شهرسازی کمیسیون ماده پنج ، کمیسیون ماده صد ، میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری را در موضوع مورد بررسی و اشاره قرار داده و در دو فراز آن تاکید دارد : اگر مجموعه تاریخی زندیه به ثبت جهانی نرسد ضرری عظیم برای کل مردم شیراز و کشور خواهد بود و در فراز پایانی که جمع بندی دیدگاه نویسنده است می گوید : به نظر می رسد چه با تعامل و چه با قانون باید سد راه ثبت مجموعه زندیه در یونسکو رفع شود و در این زمینه سکوتِ مشمولِ مرورِ زمان شدنِ موضوع به زیان فرهنگ ایران خواهد بود. در اینجا به موضوعی در همین حوزه اشاره کرده و به انتقاد یکی از فعالین حوزه میراث فرهنگی می پردازیم . در گزارشی که یکی از روزنامه های کثیر الانتشار محلی درج کرده این علاقه مند به آثار تاریخی گفته است : چند سالی است که یادمان های تاریخی شهر شیراز به جایگاهی برای فروش مواد خوراکی و زیور آلات چینی و کالاهای کم بها و نامرغوب تبدیل شده که هویت ، اصالت و جایگاه آثار را زیر سئوال برده و چهره میراث فرهنگی شهر را خدشه دار کرده است . او می افزاید متاسفانه چندی است درخانه های تاریخی ، باغ ها و بناها وآرامگاههای بزرگان ادبی ومشاهیر شهر ، شاهد گشایش محل های عرضه کالاهایی هستیم که همخوانی با آثار تاریخی ندارند . یادمان ها تاریخی شهر شیراز گیرایی های ویژه خود را برای جذب گردشگران دارند ونیازی نیست که یک رویداد دیگری در محدوده کالبدی و عرصه آن رخ دهد تا گردشگر برای آن موضوع - به عنوان نمونه خرید یک قطعه صنایع دستی - از ارگ کریمخان زند دیدن کرده و یا برای اندکی حلوای لاری به آرامگاه سعدی رفت و آمد کند . وی می افزاید : افزون بر اینکه در شأن صنایع دستی – هماند دیگر کشورها- باید فضایی را طراحی وارایه کنیم ، باید آن فضاها را در شأن گردشگران نیز طراحی و ارایه کرد . ولی همان گونه که می بینیم ، گوشه و کنار آثار تاریخی مانند خانه زینت الملک ، موزه نارنجستان و آرامگاه سعدی وحافظ را تبدیل به چایخانه ، فروش حلوای سنتی و غیره کرده اندکه از دیدگاه من ، نگاه اقتصادی صِرف به آثار تاریخی بی گمان نه تنها اثرات مثبت ندارد بلکه اثرات منفی کاملی نیز در بر خواهد داشت .

***

هم در این شماره و هم در نوشته های قبلی بارها از سازمان یونسکو و همچنین از ثبت جهانی آثار سخن به میان آمده است . گرچه این واژه ها برای علاقه مندان حوزه های فرهنگی و هنری شناخته شده است ، اما باید پذیرفت که این احتمال وجود دارد خوانندگان این متون نیازمند اطلاعاتی بیشتر باشند ، که با این هدف به بحث کمیسیون ملی تربیتی ، علمی و فرهنگی ملل متحد که به طور خلاصه (یونسکو UNESCO) نامیده می شود ، می پردازیم .

یونسکو یکی از سازمان های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که از سال 1945 تشکیل شد . هدف این سازمان کمک به صلح و امنیت در جهان از راه همکاری بین المللی در زمینه های آموزشی ، علمی ، فرهنگی و تربیتی به منظور افزایش احترام به عدالت و قانون مداری و حقوق بشر بر پایه منشور سازمان ملل متحد است . اگر یکبار دیگر هدف تدوین شده برای این سازمان جهانی را بازخوانی کنیم و با تعمق بدان بنگریم و بیاندیشیم ، به عمق فاصله با کارکردهای این سازمان خواهیم رسید که نمونه های فراوانی در جهان دارد . اما چون در این نوشتار قصدی برای ورود به آنچه هست و آنچه باید باشد نداریم ، خود را منحصر به بیان و بازگویی شرح وظایف این سازمان می کنیم . بر اساس آخرین آمار 195 کشور عضو یونسکو هستند و مقر آن در پاریس ، پایتخت فرانسه است و دفاتری در کشورهای مختلف دارد . یونسکو در اجرای رسالت خود و ارتباط با جامعه بین المللی ، پنج وظیفه اصلی بر عهده دارد . 1- آزمایشگاه عقاید : یونسکو به مثابه کانونی فکری به عنوان مرکز جهانی مبادله اطلاعات و آزمایشگاه ها فعالیت می کند و مطالعات آینده نگرانه انجام می دهد . 2- هنجارسازی : یونسکو نقش سازمان معیارگذار و ناظر جهانی را بر عهده دارد و به صورت بندی مسائل فکری ، هنجاری و اخلاقی از طریق تدوین دستورالعمل ها ، توصیه ها و کنوانسیون های بین المللی می پردازد . 3 – مرکز مبادله اطلاعات : یونسکو مانند سایر نهادهای تخصصی نظام ملل متحد ، حافظ و امانت دار دانش به دست آمده در گستره فعالیت های خود است و به عنوان مرکز اصلی مبادله اطلاعات در زمینه گردآوری اطلاعات از کشورهای عضو تبادل و اشاعه برابر و عادلانه در بین آنها فعالیت می کند . 4- ظرفیت سازی : این سازمان از طریق فعالیت های آموزشی ، علمی و فرهنگی که در کشورهای عضو انجام می دهد ، تلاش می کند تا توان فنی وانسانی آنها را برای مشارکت فعال در زمینه های فعالیت خود و نیز پر کردن شکاف علمی بین کشورهای شمال و جنوب تقویت نماید . 5-تسهیل کننده همکاری های بین المللی به یونسکو از طریق دفاتری که در سراسر جهان دارد ، می باشد و از توانمندی لازم برای اجرای برنامه هایش در سطوح ملی ، منطقه ای و بین المللی برخوردار است . بر این اساس ، یونسکو نقش تسهیل کننده ای در همکاری های بین المللی دارد و اجرای مؤثر طرح ها را تضمین می کند.

پژمان ضیاییان

منتشر شده در تاریخ 1395.11.02 در روزنامه خبر جنوب

بازگشت